Ειδικές εξετάσεις στο σπέρμα
Οι εξετάσεις αυτές, αν και πραγματοποιούνται πολύ πιο σπάνια από το σπερμοδιάγραμμα, οδηγούν σε ιδιαίτερα χρήσιμα συμπεράσματα όταν εκτελούνται στοχευμένα, με βάση το ιατρικό ιστορικό του ασθενούς.
Καλλιέργεια σπέρματος
Η καλλιέργεια σπέρματος είναι μια εργαστηριακή εξέταση η οποία πραγματοποιείται για να ελεγχθεί η ύπαρξη παθογόνων μικροοργανισμών στο σπέρμα, και σε περίπτωση θετικού αποτελέσματος να επιλεχθεί το κατάλληλο αντιβιοτικό. Ενδείξεις για τη διενέργεια της είναι η εμφάνιση αιφνίδιων συμπτωμάτων στο κατώτερο ουροποιογεννητικό σύστημα, όπως είναι η επώδυνη εκσπερμάτωση, η αιματουρία (παρουσία αίματος στο σπέρμα), οι δυσκολίες κατά την ούρηση, καθώς και η ύπαρξη μεγάλου αριθμού λευκοκυττάρων στην περίπτωση που έχει προηγηθεί σπερμοδιάγραμμα. Προϋπόθεση πριν τη διενέργεια της εξέτασης είναι ο ασθενής να μην έχει λάβει αντιβιοτική αγωγή για τουλάχιστον 7-10 ημέρες. Ακόμη, ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί για την αποφυγή της επιμόλυνσης του δείγματος. Για αυτόν τον λόγο η συλλογή πραγματοποιείται σε αποστειρωμένο δοχείο, μετά από καθαρισμό των χεριών και του πέους. Στη συνέχεια το δείγμα καλλιεργείται σε μη εκλεκτικό καλλιεργητικό υλικό, το οποίο ευνοεί την ανάπτυξη βακτηρίων. Σε περίπτωση ύπαρξης βακτηριακού στελέχους, αυτό ταυτοποιείται, ενώ μετά από τεστ ευαισθησίας σε αντιβιοτικά επιλέγεται η κατάλληλη θεραπεία από τον υπεύθυνο γιατρό.Φθορίζων in situ υβριδισμός (FISH on sperm)
Ο φθορίζων in situ υβριδισμός είναι μία τεχνική η οποία χρησιμοποιείται για τον έλεγχο του γενετικού υλικού κυττάρων. Η τεχνική βασίζεται στη χρήση μορίων-ανιχνευτών, τα οποία έχουν τη δυνατότητα να συνδέονται σε συγκεκριμένες χρωμοσωμικές περιοχές και να φθορίζουν υπό την επίδραση φωτός κατάλληλης ακτινοβολίας. Κάθε ανιχνευτής συνδέεται μόνο με ένα χρωμόσωμα και με σήμα τον φθορισμό είναι δυνατή η καταμέτρηση των χρωμοσωμάτων.Ο άνθρωπος είναι διπλοειδές είδος και έτσι διαθέτει 2 ζεύγη από κάθε χρωμόσωμα. Το ένα αντίγραφο του ζεύγους κληρονομείται από τον πατέρα και το άλλο από τη μητέρα. Έτσι σε ένα φυσιολογικό σπερματοζωάριο περιμένουμε να έχουμε το γενετικό υλικό σε ένα αντίγραφο. Λάθη κατά τη γαμετογένεση μπορεί να οδηγήσουν στη δημιουργία σπερματοζωαρίων με λάθος αριθμό χρωμοσωμάτων (ανευπλοειδή), τα οποία και μπορούν να ανιχνευθούν με την τεχνική FISH on sperm. Έως έναν βαθμό η ύπαρξη ανευπλοειδικών σπερματοζωαρίων είναι φυσιολογική, ωστόσο όταν το ποσοστό αυτών των σπερματοζωαρίων είναι υψηλό μπορεί να έχουμε ως αποτέλεσμα αποβολές, μειωμένα ποσοστά εμφύτευσης και αύξηση της πιθανότητας γέννησης παιδιών με μη φυσιολογικό καρυότυπο. Ο προεμφυτευτικός έλεγχος, πριν την εμβρυομεταφορά σε τέτοιες περιπτώσεις και μετά από μελέτη του ιστορικού του ζευγαριού, μπορεί να προταθεί με σκοπό την επιλογή εμβρύων με τον σωστό αριθμό χρωμοσωμάτων.
Τα χρωμοσώματα στα οποία πραγματοποιείται πιο συχνά το τεστ, είναι τα χρωμοσώματα 13, 18, 21, Χ και Y. Ωστόσο δίνεται η δυνατότητα πραγματοποίησης εξέτασης και για τα υπόλοιπα χρωμοσώματα, αν το απαιτεί το ιατρικό ιστορικό του ασθενή.
Έλεγχος του κατακερματισμού του DNA - DFI (DNA Fragmentation Index)
Βλάβη στο DNA των σπερματοζωαρίων θεωρείται κάθε χημική αλλαγή στη φυσική δομή του. Ο κατακερματισμός του DNA είναι μία από τις αλλαγές αυτές και μπορεί να οφείλεται σε λάθη κατά τη σπερματογένεση ή να σχετίζεται με διαδικασίες όπως ο κυτταρικός θάνατος και το οξειδωτικό στρες. Έκθεση σε τοξικές ουσίες, υψηλές θερμοκρασίες, το κάπνισμα, οι χημειοθεραπείες ή ακόμα και η αυξημένη ηλικία μπορεί να οδηγήσουν σε αυξημένο ποσοστό κατακερματισμού. Η πιο συνηθισμένη εξέταση με σκοπό την αξιολόγηση της ανδρικής γονιμότητας, το σπερμοδιάγραμμα, δεν λαμβάνει υπόψη της τον κατακερματισμό. Ωστόσο, έχει παρατηρηθεί συσχέτιση μεταξύ κακής μορφολογίας και χαμηλής κινητικότητας με υψηλό DFI, χωρίς αυτό να αποκλείει την ύπαρξη υψηλού DFI σε φυσιολογικά δείγματα. Παρά το γεγονός ότι η ικανότητα γονιμοποίησης των σπερματοζωαρίων δεν φαίνεται να επηρεάζεται αρνητικά, πλήθος μελετών δείχνουν ότι υπάρχει αρνητική συσχέτιση μεταξύ κατακερματισμού του DNA και της ανάπτυξης του εμβρύου, της ικανότητας εμφύτευσης και των γεννήσεων. Οι τεχνικές που χρησιμοποιούνται για την εξακρίβωση του DFI στο σπέρμα παρουσιάζουν σημαντικές διαφορές μεταξύ τους. Λόγω των διαφορών αυτών είναι αδύνατο να προταθούν καθολικά όρια για φυσιολογικές και μη τιμές. Αντίθετα, κάθε εργαστήριο ορίζει τα δικά του όρια, ανάλογα με την τεχνική και το πρωτόκολλο που χρησιμοποιεί.Η εξέταση προτείνεται σε:
- Άνδρες με κιρσοκήλη
- Ζευγάρια με επαναλαμβανόμενες αποβολές
- Ζευγάρια στα οποία σε προηγούμενη προσπάθεια εξωσωματικής γονιμοποίησης παρατηρήθηκε προβληματική ανάπτυξη στο στάδιο της βλαστοκύστης
- Άνδρες με μη φυσιολογικό σπερμοδιάγραμμα
