Προ-εμφυτευτικός γενετικός έλεγχος
Ο προεμφυτευτικός γενετικός έλεγχος (Pre-implantation Genetic Testing – PGT) αποτελεί μία επεμβατική διαδικασία στον τομέα της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, όπου γίνεται η ανίχνευση χρωμοσωμικών ή γονιδιακών ανωμαλιών στα έμβρυα, πριν τη μεταφορά τους στη μήτρα της γυναίκας. Είναι μία εξαιρετικά προηγμένη διαδικασία που εκτελείται από έμπειρη ομάδα εμβρυολόγων και γενετιστών κατά τη διάρκεια ενός κύκλου εξωσωματικής γονιμοποίησης, προκειμένου να εξεταστούν τα έμβρυα για διάφορες γενετικές καταστάσεις.
Ποια είναι η διαδικασία;
Ένας κύκλος εξωσωματικής γονιμοποίησης ξεκινά με την ελεγχόμενη διέγερση και παρακολούθηση των ωοθηκών. Μετά την ωοληψία και τη γονιμοποίηση, η βιοψία των εμβρύων πραγματοποιείται είτε την 3η ημέρα της καλλιέργειας, είτε την 5η / 6η ημέρα (στάδιο βλαστοκύστης). Κατά τη διαδικασία της βιοψίας απομονώνονται λίγα κύτταρα από το έμβρυο, κάτω από το μικροσκόπιο, με τη χρήση ειδικών βελονών, για τον γενετικό έλεγχο.Πιο συγκεκριμένα, στη βιοψία 3ης ημέρας, μόνο 1-2 κύτταρα εξάγονται και αποστέλλονται στο γενετικό εργαστήριο, για το λόγο ότι τα έμβρυα αυτά αποτελούνται από έναν μικρό αριθμό κυττάρων (συνήθως 6-12 κύτταρα). Στη βιοψία 5ης / 6ης ημέρας, ένας μικρός αριθμός κυττάρων εξάγεται (περίπου 5-12 κύτταρα), από ένα συγκεκριμένο τμήμα της βλαστοκύστης που ονομάζεται τροφεκτόδερμα. Η βλαστοκύστη αποτελείται από δύο τύπους κυττάρων, το τροφεκτόδερμα (trophectoderm) που γίνεται ο μελλοντικός πλακούντας και την έσω κυτταρική μάζα (inner cell mass) που δημιουργεί το ίδιο το έμβρυο. Με τη βιοψία του τροφεκτοδέρματος, η έσω κυτταρική μάζα παραμένει ανέπαφη.
Η βιοψία βλαστοκύστης προσφέρει πολλά πλεονεκτήματα σε σύγκριση με τη βιοψία 3ης ημέρας, συμπεριλαμβανομένης της υψηλότερης αξιοπιστίας και ακρίβειας λόγω του μεγαλύτερου αριθμού κυττάρων που εξετάζονται. Ο μωσαϊκισμός επίσης είναι πιο συνηθισμένος στα έμβρυα 3ης ημέρας σε σύγκριση με τις βλαστοκύστες. Μωσαϊκισμός ονομάζεται η παρουσία δύο ή περισσοτέρων γενετικά διακριτών κυτταρικών πληθυσμών σε ένα άτομο. Κατά τη βιοψία 3ης ημέρας, μπορεί να προκύψει λανθασμένη διάγνωση λόγω μωσαϊκισμού, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε ψευδώς αρνητικό ή ψευδώς θετικό αποτέλεσμα, καθώς αναλύεται ένα μόνο κύτταρο. Ένα επιπλέον πλεονέκτημα είναι ότι οι βλαστοκύστες είναι πιο ανθεκτικές στην ίδια την τεχνική της βιοψίας, σε σύγκριση με τα έμβρυα 3ης ημέρας. Το μόνο πλεονέκτημα της βιοψίας εμβρύων 3ης ημέρας είναι ότι προσφέρει τη δυνατότητα μεταφοράς εμβρύου στον ίδιο κύκλο, καθώς υπάρχει επαρκής χρόνος (από την 3η ημέρα έως την 5η) για το αποτέλεσμα της ανάλυσης. Σε επείγουσες περιπτώσεις, η ταχεία γενετική ανάλυση μπορεί να επιτευχθεί μέσα σε 24 ώρες και η εμβρυομεταφορά μπορεί να πραγματοποιηθεί στον ίδιο κύκλο, την 6η ημέρα της καλλιέργειας. Ωστόσο, η μέθοδος αυτή δεν παρουσιάζει υψηλότερα ποσοστά θετικού τεστ κυήσεως και ένας σημαντικός λόγος μπορεί να είναι ότι μέσα στο χρονικό αυτό περιθώριο (24 ώρες) μπορεί να έχει χαθεί το παράθυρο εμφύτευσης. Συμπερασματικά, υπάρχουν πολλά ισχυρά στοιχεία υπέρ της βιοψίας 5ης ημέρας και εμβρυομεταφοράς του εμβρύου σε έναν επόμενο κύκλο.
Κατηγορίες προεμφυτευτικού γενετικού ελέγχου
Υπάρχουν 3 σημαντικές κατηγορίες προεμφυτευτικού γενετικού ελέγχου: ο προεμφυτευτικός γενετικός έλεγχος για ανευπλοειδίες, PGT-A, για μονογονιδιακά νοσήματα ή αλλιώς PGT-M και τέλος ο προεμφυτευτικός έλεγχος για δομικές χρωμοσωμικές ανωμαλίες όπως ισοζυγισμένες ή μη μεταθέσεις, PGT-SR.Το PGT-A αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο που βοηθά στην επιλογή και τη μεταφορά ευπλοειδικών εμβρύων, δηλαδή εμβρύων με φυσιολογικό αριθμό χρωμοσωμάτων. Είναι γνωστό ότι τα ανευπλοειδικά έμβρυα συνήθως οδηγούν σε αποτυχία εμφύτευσης, αποβολές ή ακόμη και σε γέννηση παιδιών με χρωμοσωμικές ανωμαλίες, όπως για παράδειγμα με σύνδρομο Down. Η συγκεκριμένη μέθοδος προτείνεται σε περιπτώσεις που η ηλικία της γυναίκας είναι αυξημένη, σε καθ’ έξιν αποβολές καθώς και σε επαναλαμβανόμενες αποτυχίες εμφύτευσης.
Το PGT-M ενδείκνυται σε περιπτώσεις όπου ο ένας ή και οι δύο γονείς πάσχουν ή είναι φορείς κάποιας κληρονομικής νόσου, έχουν απογόνους ή κυήσεις εμβρύων με κάποιο κληρονομικό νόσημα. Σε αυτήν την περίπτωση πραγματοποιείται έλεγχος για να προσδιορισθεί εάν αυτή η συγκεκριμένη γενετική ασθένεια έχει κληρονομηθεί στο έμβρυο. Η τεχνική αυτή είναι διαθέσιμη για σχεδόν κάθε κληρονομική πάθηση, θα πρέπει όμως να πραγματοποιείται προηγουμένως μία εξατομικευμένη εξέταση για κάθε ζευγάρι.
Το PGT-SR χρησιμοποιείται για καταστάσεις όπου χρωμοσωμικές ανωμαλίες είναι κληρονομήσιμες λόγω του ότι ο ένας ή και οι δύο γονείς έχουν μια ισορροπημένη δομική αναδιάταξη των χρωμοσωμάτων. Μια ισορροπημένη δομική αναδιάταξη είναι στην πραγματικότητα μια μετατόπιση ή αναστροφή ενός τμήματος ενός χρωμοσώματος. Το PGT-SR μειώνει έτσι τον κίνδυνο εγκυμοσύνης ή γέννησης παιδιού με μη ισορροπημένη δομική ανωμαλία. Σ’ αυτήν τη διαδικασία μερικές φορές είναι απαραίτητο να γίνει πρώτα μία εξατομικευμένη προετοιμασία από τα μέλη της οικογένειας, προκειμένου να εντοπιστεί η συγκεκριμένη ανωμαλία.
Από όλα τα παραπάνω συμπεραίνουμε πως ο προεμφυτευτικός γενετικός έλεγχος είναι ένα εξαιρετικά χρήσιμο εργαλείο στον τομέα της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, που χρησιμοποιείται για να αυξήσει τα ποσοστά γέννησης υγιών παιδιών, σε πολλές και διαφορετικές κατηγορίες ζευγαριών που αντιμετωπίζουν προβλήματα υπογονιμότητας.
